Ένα νέο αφήγημα για την Ελλάδα και την Ευρώπη
Η ΕΝΝΟΙΑ TOY ΑΦΗΓΗΜΑΤΟΣ
Ο τρόπος που θυμόμαστε το παρελθόν, εξηγούμε το παρόν και οραματιζόμαστε το μέλλον καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τη βασική κοσμοθεωρία που έχουμε ενστερνιστεί ή/και διαμορφώσει για το πώς λειτουργεί ο κόσμος γύρω μας. Αυτή η θεωρία, ή «αφήγημα», εμπεριέχει επίσης τις ταυτότητές μας, ατομικές και συλλογικές: Τί σημαίνει να είναι κάποιος/α Έλληνας / Ελληνίδα, αλλά και Ευρωπαίος / Ευρωπαία.
Τα αφηγήματα είναι ιστορίες που ζουν μέσα μας, συχνά χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε. Κατά καιρούς όμως εκφράζονται και δημόσια, από πολιτικούς, καλλιτέχνες, επιστήμονες ή από τους γονείς ή τους παππούδες μας, που παίρνουν το λόγο εξ ονόματος μας, ακόμα κι αν δεν μας έχουν ρωτήσει, και δίνουν τη δική τους εκδοχή.
Σε κάθε περίπτωση, τα αφηγήματα δοκιμάζονται απέναντι στην πραγματικότητα. Όταν η πραγματικότητα τα αποδεικνύει επανειλημμένα λάθος, η λογική και αναπόφευκτη αντίδραση είναι να τα ανασκευάσουμε. Διαφορετικά, αν δεν τα προσαρμόσουμε στα μηνύματα που παίρνουμε από το περιβάλλον μας δεν θα μπορούμε από ένα σημείο και μετά να λειτουργήσουμε αποτελεσματικά και να επηρεάσουμε θετικά προς εμάς τις εξελίξεις.
ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΜΑΣ ΑΦΗΓΗΜΑ ΥΠΟ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ
Τα πολλαπλά χτυπήματα που έχει υποστεή η εθνική μας αξιοπρέπεια με την οικονομική κρίση και τα μέτρα αποπληρωμής του χρέους, καθώς και άλλα συμβάντα όπως η άρον άρον επίλυση του Μακεδονικού, έχουν υποσκάψει σε σημαντικό βαθμό το εθνικό μας αφήγημα, σε σημείο που – άκουσον άκουσον – να κλονίζεται η πεποίθηση οτι η Ελλάδα είναι το κέντρο της Ευρώπης και του κόσμου.
Μήπως όντως είμαστε μια μικρή χώρα της Ευρωπαϊκής περιφέρειας, που τιμωρήθηκε παραδειγματικά για την ευκολία της με το χρήμα που δεν διέθετε και την αυθάδειά της; Μήπως, παρά τα μεγάλα λόγια και τους επαίνους για τα ιστορικά μας κατορθώματα, δεν διαθέτουμε ιδιαίτερη ισχύ στον σημερινό κόσμο ούτε διαπραγματευτικά ατού, οπότε τελικά δεχόμαστε τους όρους των ισχυροτέρων; Μήπως ακόμα και «ηρωικές» πράξεις αντίστασης, όπως το δημοψήφισμα του Ιουνίου 2015, αναιρούνται στην πράξη κι από τους ίδιους τους εμπνευστές τους στην αμήλικτη αρρένα της πολιτικής και οικονομικής πραγματκότητας;
Πώς αυτή η αδυσώπητη πραγματικότητα επηρεάζει το προσωπικό και εθνικό αφήγημά μας; Πώς συμβιβαζόμαστε με το γεγονός ότι στην ηρωική και υπερήφανη Ελλάδα οι μισθοί έχουν περικοπεί δραστικά τα τελευταία χρόνια, ακόμα περισσότερο κι από τις συντάξεις, ενώ οι τελευταίες έχουν γίνει βασικό μέσο επιβίωσης όλων των γενιών μιας οικογένειας; Η υψηλότερη ανεργία στην Ευρώπη, ιδιαίτερα ανάμεσα στους νέους, αποκρατικοποιήσεις / ιδιωτικοποιήσεις που πουλάν συχνά σε εταιρείες ελεγχόμενες από άλλες κρατικές οντότητες του εξωτερικού καίριους τομείς των υποδομών της χώρας, φυγή ιδιαίτερα των νέων που αναζητούν καλύτερη τύχη στο εξωτερικό, κλπ. κλπ…
ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΑΦΗΓΗΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
Αν βέβαια βλέπουμε μόνο αυτά τα αρνητικά το πιό πιθανό είναι να πάθουμε κατάθλιψη και να δηλώσουμε πλήρη αδυναμία να διαμορφώσουμε το μέλλον μας. Αντ’ αυτού, το λογικό θα ήταν ν’ αναθεωρήσουμε το αφήγημά μας με κάθε ειλικρίνια απέναντι στον εαυτό μας και τους άλλους, και να δημιουργήσουμε μια πιό ρεαλιστική και στέρεα βάση για να μπορέσουμε να χτίσουμε ξανά.
Ναι, παραμένουμε θεματοφύλακες των αξιών και των δημιουργημάτων των προγόνων μας, αλλά δεν περιμένουμε να ζήσουμε από τους τόκους των προσπαθειών που αυτοί έκαναν. Απαιτούμε σεβασμό από τρίτους αλλά σεβόμαστε και οι ίδιοι την εθνική κληρονομιά μας, το φυσικό μας περιβάλλον, την παιδεία και το κράτος μας. Κυττάζουμε να δούμε ποιά είναι τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα στη διεθνή αγορά και κατανομή εργασίας, για να επιδοθούμε σε αυτά ψυχή τε και σώματι. Δεν είμαστε ούτε χρειάζεται να γίνουμε μεγάλο βιομηχανικό κέντρο του κόσμου αλλά διεκδικούμε κεντρική θέση στην βιολογική γεωργία κσι τη μεσογειακή δίαιτα, τον πολιτιστικό και φυσιολατρικό τουρισμό, την ιατρική περίθαλψη, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την πληροφορική, τις τέχνες και τα γράμματα.
Σε αυτήν την πορεία οι υπεύθυνοι άνθρωποι και πολιτικές δυνάμεις δεν προσπαθούν να κολακεύσουν κουκουλώνοντας τις αδυναμίες κι εφησυχάζοντας τα πνεύματα. Τέτοιες στάσεις παρατείνουν την αγωνία και σκιάζουν την κρίση, κάνοντας την τελική προσαρμογή ακόμα πιό επίπονη. Αντίθετα, εξηγούν / εξηγούμε σαφώς τις αναγκαίες προσρμογές και συνεισφέρουμε ιδέες και πράξεις προς μεταβατικές και μκροχρόνιες λύσεις.
ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΑΦΗΓΗΜΑ
Εν περιλήψει, όσα ισχύουν για την Ελλάδα ισχύουν αντίστοιχα και για την Ευρώπη. Έχοντας χάσει την αίγλη και την επιρροή της εποχής των μεγάλων αυτοκρατοριών της, δεν μπορεί συχνά να αρθρώσει συνεκτικό λόγο και να αναλάβει πρωτοβουλίες σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα μικρά, εθνικά / εθνικιστικά και τοπικά / τοπικιστικά αφηγήματα δεν επιτρέπουν τη διαμόρφωση μιας κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας κι ενός οράματος που να ενώνει μέσα στη διαφορετικότητα.
Αν δεν αντιστραφεί η πορεία προς περαιτέρω εξασθένηση της συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης η τελευταία δεν θα μπορέσει να αντισταθεί σε εχθρούς και φίλους που την περιτριγυρίζουν με ιδιοτελείς σκοπούς. Κι όμως, δεν είναι δύσκολο να δει κανείς πώς θα μπορούσε να διαμορφωθεί ένα κοινό αφήγημα που βάζει τη σύγχρονη Ευρώπη στις πραγματικές διαστάσεις της, με έμφαση στη βιώσιμη ανάπτυξη, την ενίσχυση της δημοκρατίας και της διαφάνειας, το κράτος δικαίου, την κοινωνική συνοχή και μείωση των ανισοτήτων.
Οι επικείμενες ευρωεκλογές δίνουν την ευκαιρία για μια ουσιαστική συζήτηση για το παρόν και το μέλλον της Ελλάδας και της Ευρώπης. Μπορούμε να συνεχίσουμε τις ρητορικές κορώνες ρίχνοντας τις ευθύνες για όλα τα προβλήματα στους άλλους, ή να μιλήσουμε με ειλικρίνεια προτείνοντας λύσεις για το κοινό καλό.
* * * * * * *
